Dzień Matki, coroczne święto obchodzone praktycznie w każdym zakątku ziemi. Święto, w którym szczególnie okazujemy miłość, szacunek i podziękowania Mamom za trud włożony w nasze wychowanie. Zastanawialiście się kiedykolwiek, skąd wzięło się to święto i z jakimi zwyczajami i tradycjami jest związane?
Tradycja Dnia Matki wywodzi się ze starożytności – z Egiptu i Grecji. Bezpośrednio, święto to wówczas wiązało się z kultem matki-bogini, symbolem płodności. W starożytnym Egipcie czczono Izydę. Później jej kult w starożytnym Rzymie związany był z Kybele. I co ciekawe, oba kulty wypłynęły później na kult Matki Boskiej. Historia Dnia Matki jest również bezpośrednio związana ze średniowiecznym zwyczajem “niedzieli u Matki”.
Izyda, święto Matki Natury, Hilaria
Izyda – bogini płodności, opiekunka rodzin i domowego ogniska, patronka małżeństwa i macierzyństwa, a także mistrzyni magii, uosobienie idealnej matki i żony. Była córką Geba i Nut, bóstw ziemi i nieba oraz siostrą Ozyrysa (swojego męża), Neftydy i Seta. Jeden z mitów mówi o tym, że Ozyrys został zabity przez swojego brata Seta, a jego zwłoki poćwiartowane. Wówczas to Izyda zebrała kawałki męża i dzięki magii, którą posiadała przywróciła go do życia. Zarówno Izyda jak i Ozyrys stali się najszerzej czczonymi bóstwami w Egipcie. Z biegiem czasu kult Izydy wchłonął atrybuty innych bogiń, aby później rozprzestrzenić sie w świecie grecko-rzymskim.
Wielu badaczy uważa, że kult Izydy w późnych czasach rzymskich miał bardzo duży wpłynął na rozwój chrześcijańskiego kultu Matki Dziewicy Maryi. Istnieją liczne ikonograficznie podobieństwa między siedzącą Izydą, karmiącą swojego syna Horusa, a niezliczonymi Madonnami, które przedstawiają siedzącą Maryję trzymającą swojego syna Jezusa.
Grecy zaś wraz z przyjściem wiosny, obchodzili święto Matki Natury. Organizowano podniosłe uroczystości, których punktem kulminacyjnym było palenie ofiar przyniesionych przez lud. W taki sposób składano hołd bogini Rei – matce wszechświata oraz wszystkich bóstw, która jako pierwsza urodziła i wykarmiła swoje dzieci matczynym mlekiem.
W starożytnym Rzymie wytworzył się zwyczaj obchodów święta bogini Kybele – matki Bogów, bogini płodności, urodzaju, wiosny, miast obronnych i strażniczki zmarłych. Na jej cześć obchodzono święto zwane Hilariami (Święto Radości), które trwało trzy dni (od 15 do 18 maja). Kult Kybele przetrwał aż do V w n.e.
Niestety, tradycja święta matki została zapomniana na bardzo długi czas. Zwyczaj ten powrócił dopiero w XVI w. w Anglii pod nazwą niedziela u matki.
Niedziela Matki w Anglii
Prawdopodobnie już w średniowieczu, a z pewnością w XVI wieku, w Anglii i Szkocji istniał zwyczaj puszczania młodych służących i parobków w każdą czwartą niedzielę Wielkiego Postu do swoich rodzinnych domów. Początkowo Mother’s Day (nazywane w Anglii również Mothering Sunday) nie miało nic wspólnego z matkami, lecz religią. Chrześcijanie Zjednoczonego Królestwa mieli w ten dzień uczęszczać do swojego kościoła (mother church). W związku z tym możliwe było wzięcie wolnego od pracy, by wrócić do rodzinnego domu i spędzić czas z najbliższymi. Z czasem wątek religijny został zapomniany, a dzień ten zmienił się w Mother’s Day. Wprowadzono ten zwyczaj z uwagi na to, że wiele chłopców i dziewcząt pracowało na dworach bogatych rodzin jako służba. Przeważnie opuszczali oni swoje domy i mieszkali u swoich pracodawców, a w swoich rodzinnych domach bywali bardzo rzadko, ponieważ pracowali przez 7 dni w tygodniu. Niedziela u Matki, był więc dniem wolny od pracy, w którym można było odwiedzić rodzinne domy. Córki piekły specjalne ciasto dla mam tzw. „Ciasto Matczyne„ na dowód ich miłości, szacunku i obdarowywały nim swoje mamy. Oczywiście były też inne rodzaje prezentów – kwiaty, chusty, czy haftowane chusteczki, które często otrzymywano wcześniej od swoich panów. Matki dziękowały za podarunki błogosławieństwem.
Obecnie Dzień Matki w Anglii – to święto ruchome przypadające i celebrowane w czwartą niedziele Wielkiego Postu. Podobnie jak w Polsce i innych krajach świata mamy obdarowywane są kwiatami, prezentami, laurkami – świętuje się rodzinnie.
Dzień Matki w Stanach Zjednoczonych
Początki Dnia Matki w Stanach Zjednoczonych związane są z osobą nauczycielki Ann Mari Reeves Jarvis z Południowej Wirginii, która w 1858 r., po śmierci swojej matki rozpoczęła kampanię na rzecz ustanowienia Dni Matczynej Pracy. Ann Mari nie ustawała w szerzeniu poglądu, że rola rodzicielki jest niedoceniana, że należy zwrócić uwagę na to, jak poświęcają się Matki dla swoich rodzin, dla dzieci i że wysiłek ten i poświęcenie jest w obowiązku należycie uczcić. Jej prace z sukcesem kontynuowała córka Ann Jarvis, której w latach 1870-1880 udało się zorganizować wiele uroczystości ku czci matek, ale tylko na poziomie lokalnym. Pierwsze oficjalne nabożeństwo z okazji Dnia Matki w Stanach Zjednoczonych odbyło się 10 maja 1908 roku w Filadelfii. Z czasem zwyczaj ten rozpowszechnił się na niemal wszystkie stany, zaś w 1914 Kongres USA i prezydent Woodrow Wilson uznali przypadający na drugą niedzielę maja Dzień Matki za święto narodowe. Przed domami i instytucjami publicznymi wywiesza się flagę narodową dla uczczenia matek.
Święto po dziś dzień obchodzone jest w USA w drugą niedzielę maja i jest dniem wolnym od pracy. Amerykanie w tym dniu idą do kościoła, organizowane są rodzinne obiady, a mamy obdarowywane są prezentami i kwiatami. Wg szacunków ponad 50% amerykańskich gospodarstw domowych wysyła w kartki z życzeniami z okazji święta matki.
Dzień Matki w Polsce
Macierzyństwo w Polsce od wieków było ogromnie cenione. Przypomnijmy, że najstarsza polska pieśń religijna powstała zapewne w XIII w., to słynna Bogurodzica. Macierzyństwo stawiało kobietę na piedestale, sprawiało że była otaczana szacunkiem, a nawet czcią. Szacunek do matki rodzicielki jest także w naszej kulturze ściśle związany z kultem Maryi – Matki Boskiej, której np. święto Wniebowzięcia obchodzimy corocznie 15 sierpnia, a w 1656 roku król Jan II Kazimierz koronował Matkę Bożą Królową Polski. Taki wzorzec matki, kreuje nam nasza historia i wieloletnie lata niewoli. W czasach zaborów, to matka miała zadanie przechowania i przekazania kolejnym pokoleniom znajomości języka ojczystego, polskiej historii, polskiej tradycji i obyczajów, zagrożonych przez rusyfikacyjną i germanizacyjną politykę zaborców.
Historia Dnia Matki w Polsce związana jest z Krakowem, gdzie 26 maja 1914 r. święto to było obchodzone po raz pierwszy. Jednakże do II wojny światowej, Dzień Matki w Polsce przypadał w różne dni i nie było ustanowionej jednej, konkretnej daty tego święta. Na przykład w 1934 roku Dzień Matki obchodzony był 15 maja, a w 1939 roku – 7 maja. Dopiero po II wojnie światowej ustanowiono konkretną datę święta na dzień 26 maja – czyli datę pierwszych jego obchodów w naszym kraju i tylko u nas jest ono w tym dniu obchodzone. Nie jest też, tak jak w innych krajach świętem narodowym, nie jest dniem wolnym. Jest jednak jednym z ważniejszych świeckich świąt jakie obchodzimy. Co roku 26 maja obdarowujemy nasze mamy kwiatami, słodyczami, laurkami i różnego rodzaju drobnymi prezentami. Pamiętać także należy, że w tym dniu dla naszych mam najważniejsza jest nasza obecność, buziaki, szacunek, pamięć i miłość.
Ciekawostki związane z obchodami Dnia Matki na świecie.
Republika Południowej Afryki (RPA) – Dzień Matki świętuje się tam w drugą niedzielę maja. Dzieci zarówno te małe jak i duże zakładają czerwone lub różowe ubrania, a jeśli mama już odeszła, dzieci ubierają się na biało. Jest też zwyczaj przypinania goździków do ubrań. Znaczenie ma ich barwa. Kolorowe oznaczają, że matka tej osoby żyje, a biały, że niestety już odeszła.
Kanada – tam również święto Mam obchodzone jest w drugą niedzielę maja. Świętuje się hucznie. Organizowane są dla mam specjalne przyjęcia w restauracjach. Podobnie jak w większości krajów na świeci dzieci obdarowują mamę słodyczami i ciastkami pieczonymi tylko z okazji tego święta. W Kanadzie podobnie jak w RPA i Australii przypina się goździki do ubrań. I takie samo jest znaczenie ich koloru – kolorowe oznaczają, że matka tej osoby żyje, a biały, że już nie.
Niemcy – świętują Dzień Matki od 1922 roku. Został ustanowiony przez Stowarzyszenie Niemieckich Właścicieli Kwiaciarni z plakatami „Czcij Matkę” w witrynach. Po raz pierwszy Niemcy obchodzili Dzień Matki 13 maja 1923 roku. W nazistowskich Niemczech obchody Dnia Matki były związane z ideą „germańskiej rasy panów”. Szczególnie matki wielodzietne były czczone jako bohaterki ludu, jako promotorki „aryjskiego potomstwa”. W 1933 roku dzień ten został ogłoszony świętem państwowym i obchodzony po raz pierwszy 3 maja 1934 roku jako „Dzień Pamięci i Honoru Niemieckich Matek” wraz z wprowadzeniem Służby Matek Rzeszy w Przywództwie Kobiet Rzeszy. Obecnie święto Dnia Matki obchodzi się w drugą niedzielę maja, a jeśli Zielone Świątki wypadają tego dnia, to święto Matki przenosi się na tydzień wcześniej. Mamy dostają kwiaty, kartki i drobne prezenty, które wyrażają miłość, szacunek i przywiązanie.
Hindusi w Indiach obchodzą w październiku huczne święto Durga Puja ku czci bogini matki Durga. Hinduskie mamy mają swoje święto od ponad 10 lat i tego dnia dostają kwiaty oraz zaproszenie na obiad poza domem, choć raz nie muszą same przygotowywać posiłku.
Holandia i Belgia – “Moederdag – Bloemendag” (Dzień Matki-Dzień Kwiatów). Święto w 1910 roku wprowadził holenderski oddział Armii Zbawienia. Królewskie Holenderskie Towarzystwo Ogrodnictwa i Botaniki, grupa chroniąca interesy holenderskich kwiaciarni, pracowała nad promocją święta wzorując się na USA Niemczech i Austrii. W 1931 roku za oficjalną datę obchodów przyjęto drugą niedzielę maja. Wprowadzono hasło Moederdag – Bloemendag (Dzień Matki – Dzień Kwiatów). Początkowo święto było krytykowane przez organizacje lewicowe, jak i w latach 80-tych XX w. przez grupy feministyczne, dla których pochodzenie święta wciąż nie było powszechnie znane. W związku z ich sprzeciwianiem się utrwalaniu ról płciowych, twierdziły czasami, że Dzień Matki został wymyślony przez nazistów i obchodzony w dniu urodzin Klary Hitler, matki Hitlera. Nawet obecnie, nie we wszystkich rodzinach holenderskich Dzień Matki jest świętowany, ale w tych gdzie święto jest obchodzone polega na rozpieszczaniu mam. Na przykład dostaje ona śniadanie do łóżka, prezenty i zwolnienie z obowiązków domowych. W Belgii Dzień Matki także obchodzony jest w drugą niedzielę maja. Na tydzień przed świętem, dzieci robią małe prezenty w szkole, które dają swoim mamom wczesnym rankiem w Dzień Matki. Tatusiowie przeważnie kupują rogaliki, słodkie pieczywo i ciastka i przynosi je mamom do łóżka – rozpoczyna się dzień rozpieszczania mamy. Specyficznie od reszty kraju, Dzień Matki obchodzą mieszkańcy okolic Antwerpii – obchodzą święto 15 sierpnia, uważając że dzień Wniebowzięcia Maryi Panny za klasyczny Dzień Matki, a obchody w maju za wymysł ze względów komercyjnych.
Hiszpania – Dzień Matki (Día de la Madre) obchodzony jest w pierwszą niedzielę maja. W tygodniach poprzedzających ten dzień, dzieci w wieku szkolnym spędzają kilka godzin dziennie, przygotowując prezent dla swoich matek. Jest to święto rodzinne. Na początku 1960 r., z inicjatywy sieci domów towarowych “Galerías Preciados”, Dzień Matki obchodzono w pierwszą niedzielę maja. Natomiast ich największy konkurent “El Corte Inglés” obchodził święto w grudniu. Obie daty, maj i grudzień, współistniały aż do 1965 roku, kiedy to władze kościelne postanowiły obchodzić święto w maju, w miesiącu poświęconym Dziewicy, aby przywrócić autentyczny charakter Dnia Niepokalanego Poczęcia.
Meksyk – Dzień Matki (Día de las Madres) wprowadzono w 1922 roku, za sprawą Álvaro Obregóna (generał, polityk i prezydent Meksyku w latach 1920-1924), który sprowadził święto z USA. Dzień Matek obchodzony jest 10 maja – w tym samym dniu, w którym po raz pierwszy je obchodzono w tym kraju. Jest świętem nieoficjalnym. Świętowanie tradycyjnie rozpoczyna słynną piosenką „Las Mañanitas”. Jest świętem rodzinnym. Członkowie rodziny zwykle zbierają się i starają się w tym dniu jak najwięcej czasu z spędzić z matkami. Przynoszą różnego rodzaju potrawy i jedzą razem lub odwiedzają restaurację. Dzieci przygotowują swoim mamom uroczyste śniadania z tradycyjnym tamales i atole.
Chiny – Pobożność rodzicom jest najważniejszą cnotą chińskiej kultury, to akt trwający całe życie, więc nie ma specjalnej daty dla święta matki czy ojca. Jednakże nawet w silne tradycje kulturowe, wdzierają się światowe wzorce. Dzień Matki w Chinach jest świętem nieoficjalnym, coraz częściej i chętniej obchodzonym. Podobnie jak w USA obchody mają miejsce w drugą niedzielę maja. W Dzień Matki dzieci wyrażają swoją troskę i szacunek dla mam wręczając kartki z życzeniami, kwiaty i prezenty lub wymieniając rozmowy telefoniczne, e-maile, a nawet filmy online. Dzieci zwykle chodzą z matkami na herbatę do pobliskich herbaciarni lub restauracji. Świętuje się również w restauracjach.
Ukraina – Dzień Matki po raz pierwszy zorganizowany został przez Ukraiński Związek Kobiet w 1928 roku. W następnym roku święto to obchodzono we Lwowie. Inicjatorką obchodów była Ołena Kysilevska. W 1939 roku święto zostało zakazane przez władze radzieckie. Od 1990 roku, dzięki staraniom organizacji społecznych, w szczególności Związku Ukraińskich Kobiet, święto powróciło przyjęte dekretem Prezydenta Ukrainy z dnia 10 maja 1999 roku. Tak więc Dzień Matki na Ukrainie, oficjalnie obchodzony jest dopiero od 2000 roku w drugą niedzielę maja.
Włochy – Festa della mamma – Dzień Matki obecnie obchodzony jest w drugą niedzielę maja. Po raz pierwszy święto obchodzono 24 grudnia 1933 roku jako Dzień Matki i Dziecka (Giornata della madre e del fanciullo). Po II wojnie światowej Dzień Matki po raz pierwszy obchodzono 12 maja 1957 roku w Asyżu, z inicjatywy wielebnego Otello Migliosiego, proboszcza kościoła Tordibetto. Święto to było tak popularne, że w następnym roku Dzień Matki został przyjęty w całych Włoszech. Z okazji Dnia Matki dzieci ofiarowują mamom prezenty, które zazwyczaj wykonują w szkole. Pieką też dla swoich mam serniczki w kształcie serduszek. Powszechny jest również zwyczaj recytowania wierszy dedykowanych matce.
Francja – Fête des Mères – Dzień Matek zainicjował w 1806 roku sam Napoleon – chciał wyróżnić matki, które miały dużo potomstwa. Święto przyjęło się jednak dopiero sto lat później. W latach 1896-1904 próbowano stworzyć narodowe święto honorujące matki rodzin wielodzietnych. Święto spopularyzowane zostało na wzór Dnia Matki stworzonego przez Annę Jarvis przez żołnierzy amerykańskich walczących we Francji podczas I wojnie światowej. W 1941 roku, z inicjatywy Philippe’a Petaina, wojenny rząd Vichy wykorzystał obchody do wsparcia swojej polityki. W 1950 roku, po wojnie, święto zostało przywrócone. Obchodzone jest w ostatnią niedzielę maja jako „Fête des Mères”. W Dzień Matki we Francji dzieci podarowują mamom prezenty, kwiaty i własnoręcznie upieczone ciasto. Jest to święto rodzinne.
Rosja – Dzień Matki obchodzony jest nie na wiosnę, ale w ostatnią niedzielę listopada. O mamach pamiętają nie tylko dzieci, ale również władze państwowe, które z tej okazji organizują wiele koncertów i festynów. Dzieci wręczają mamom kwiaty, laurki i drobne prezenty.
Tajlandia – Pierwszy raz Dzień Matki w Tajlandii obchodzono 10 kwietnia 1943 roku. Niestety w wyniku wybuchu II wojny światowej zaniechano dalszych obchodów, aż do 15 kwietnia 1950 roku. Przez kilka kolejnych lat było to raczej nieformalne święto, o którym później zapomniano. Obecnie Dzień Matki przypada w dniu urodzin Królowej Sirikit – 12 sierpnia i obchodzony jest od 1976 r. Królowa uważana jest za matkę narodu. Z tej okazji w całym kraju pojawiają się flagi, światełka i podobizny królowej, a przy monarszym pałacu odbywa się pokaz sztucznych ogni. Dzień Matki w Tajlandii jest dniem wolnym od pracy i podobnie jak wiele innych świąt, rozpoczyna się od podarowania jedzenia mnichom buddyjskim. Dzieci klęcząc wręczają prezent mamie jako podziękowanie za codzienne poświęcenie. Tradycyjnym prezentem z okazji Dnia Matki jest kwiatowy wianek phuang malai, który na tę okazję wyplatany jest głównie z kwiatów tajskiego jaśminu. Biały kolor kwiatu symbolizuje czystą i prawdziwą matczyną miłość, która nigdy się nie zmienia. Dlatego też tajski jaśmin w Tajlandii uznawany jest za symbol macierzyństwa.
Nie wstydźmy się celebrować naszych uczuć do mam. Dla naszych mam nie jest istotne, czy mamy 10, 40 czy 50 lat, zawsze jesteśmy i będziemy ich dziećmi. Składam serdeczne życzenia wszystkim Mamom – niech miłość, szacunek i pamięć waszych dzieci towarzyszył Wam Kochane Mamy każdego dnia.
Marzena Cichewicz
